بلاگنئون

اسان جا ننڍڙا قدم ماحولياتي تبديليءَ جي اثرن کي روڪي سگهن ٿا 

پوري دنيا ۾ ماحولياتي تبديلين جي ڪري فصل اُپائيندڙ زمينون، آبھوا، پاڻي، انسانن ۽ جانورن سميت ھر پيداوار ڏيندڙ شيءِ متاثر ٿئي ٿـي. گذريل اھو دور جنھن ۾ سُج پنھنجي جُوڀن تي ھوندو ھـو، پر پکين جون اکيون ھميشه حُسناڪ لڳنديون ھيون، ھاڻي گرمي پـد ايترو وڌيو آهي جو فطري طور جيئندڙ ڪجھ پکي ۽ ٻوٽا پنهنجو بچاءُ به نٿا ڪري سگھن. ھـن وقت دنيا ۾ خطري جا سائرن وڄندڙ آھن. ماحولياتي تبديلي جنھن تي سائنسي علم جا ماهر، ذھين ۽ ڏاھا انسان سوچي رھيا آھن ته حالتون جيڪي ڪڏھن ٻوڏن، سخت گرمين، ڏڪار يا باھ جي صورت ۾ اچي فطرت سان دشمنيءَ وارو رويو رکن ٿيون انھن جو حل ڇا آھي؟ انھيءَ سان اڳتي ھلي ايندڙ نسلن لاءِ زمين رھڻ جي قابل نه ھوندي، ڇو ته ڌرتي اسان وٽ امانت آهي، جيڪڏهن اسين ان جي  سار سنڀال يا خيال نه ڪنداسين ته اسان پنھنجن ٻارن لاءِ ڪھڙو مستقبل ڇڏينداسين. رسالي ورلڊ ٽائيمز ۾ ھڪ مضمون ۾ لکيل ھو ته ماحولياتي ۽ موسمياتي تبديلين جو سبب وڏا سرمائيدار ملڪ آهن، جيڪي صنعتن ۾ توانائيءَ جو استعمال ڪن ٿا ڄڻ ته فطرت سان کيڏي رهيا آھن اھـي اُسريل ملڪ جيڪي ماحولياتي دھشتگرديءَ جا جوابدار آھن جنھن جي ڪري ماحول ۾ بگاڙ پيدا ٿئي ٿو انساني زندگيءَ مٿان خطرناڪ اثر پون ٿا. سامونڊي طوفان، برساتن جو وقت ۽ نمونو متاثر ٿيڻ ڪري اڻ مُندائتو مينھن جو گھڻو پوڻ، آباد زمينن جو خراب ٿيڻ، پاڻيءَ جي وڌڻ ۽ گھٽجڻ جو مسئلو پيدا ٿيڻ، سامونڊي ڪنارن جو اڳتي وڌڻ ڪري ھزارين ذرخيز ايڪڙ زمينون ڪلراٺجي وڃن ٿيون ۽ گرين هائوس گئسن جـو مقدار قابوءَ کان ٻاهر ٿيڻ، عالمي سطح تي لڳاتار خطرناڪ تبديليون نظر اچن ٿيون، قدرتي آفتون وڏين تباھين جو سبب بڻجن ٿيون. مثال طور: لاس اينجلس (آمريڪا) ۾ لڳندڙ باھ، سامونڊي سوناميون ۽ شديد گرميون اچن ٿيون.

ڌرتيءَ تي سج جي روشني آهي جيڪا ڌرتيءَ جي لاءِ توانائي جو سڀ کان وڏو ذريعو آهي، سائنس اسان کي اها ڄاڻ ڏني آهي ته ٻوٽا به پنهنجو کاڌو سج جي توانائيءَ سان ٺاهين ٿا. جنھن سان انهن جي بهتر وا واڌ ويجهه ٿئي ٿي. وڌندڙ گرمي پـد جو اثر ٻوٽن تي تمام گھرو نظر اچي رهيو آهي. ھينئر ساري دنيا جا شھر ھوا ۽ پاڻيءَ جي گدلاڻ سبب متاثر آھن. ھوا، پاڻي ۽ زمين گدلي ٿيڻ ڪري جانورن، پکين ۽ ٻوٽن جون ناياب جنسون ختم ٿينديون پيون وڃن، ماحولياتي گدلاڻ سبب دم، چمڙي سميت ٻيون ڪيتريون ئي بيماريون پکڙجي رهيون آھن. پاڻيءَ جي گدلاڻ، جراثيمن ۽ ڪيميائي مادن جي جسم ۾ داخل ٿيڻ ڪري لکين ماڻھو اجل جو شڪار ٿين ٿا، جيڪو سراسر انسانيت دشمن عمل آھي، جنھن ۾ طاقتور ملڪن کان ويندي شھرن ۾ رھندڙ ھر فرد تائين سڀ ھڪ جيترا ذميدار آهن.

ٻـئي پاسي ماحولياتي تبديلي جي روڪٿام لاءِ ڪنھن به قانون جي معاهدي تي عمل ناھي ڪيو ويو. جيئن ته ھر روز وڻن جي واڍي، ٻيلن جي ڪٽائي ٿئي ٿي ته وڻ گھٽجن ٿا، تيل، ڪوئلي ۽ گئس کي ٻارڻ جي ڪري ماحول ۾ ڪاربان جي سطح وڌي ٿي. انسان جي سماجي ۽ ڪاروباري سرگرمين ۾ جتي صنعت ۾ ٻارڻ طور اهي مٿيون شيون استعمال ٿين ٿيون ته ان سان ماحول کي تمام گهڻو نقصان پهچي ٿو. جنھن سان ڌرتيءَ جو گرمي پـد وڌي ٿـو. گرين هائوس گئسز ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ، ميٿين مونو ڊاءِ آڪسائيڊ، ٻيون گئسون ٺھن ٿيون جيڪي ماحولياتي تبديلي جو سبب بڻجن ٿيون. اھڙي صورتحال ۾ گليشيئرن يعني جبلن جي مٿان ڄميل برف جو رَجڻ يا ٻوڏون يا سوڪھڙي جو خدشو پيدا ڪن ٿا. اسان کي گهرجي ته پنھنجن ماڻھن، دريائن، ڪئنالن، زراعت جيڪي مسلسل ماحولياتي بگاڙ جي سبب سخت متاثر ٿين ٿا، انھن جي حفاظت ڪريون ته جيئن اسان پنهنجي زندگيءَ کي ۽ پنهنجي ايندڙ مستقبل کي هڪ محفوظ دنيا ڏئي سگھون.

ماحولياتي تبديليءَ جو اصل سبب تـرقيءَ جي نالي تي غريب ملڪن جي انساني حقن جو استحصال آهي. جنھن جو مثال ساري دنيا ۾ آفريڪا، لاطيني آمريڪا کان وٺي ايشيا سميت آسٽريليا جي حصن تائين ملندو. جنھن جي نتيجي ۾ سياسي توڙي مقامي مزاحمتي جھڙپون ٿيون ھيون، انھي ترقيءَ جي چڪر ۾ ٿر جي علائقي ۾ 9100 اسڪوائر ڪلو ميٽرن تي ڪوئلي جا ذخيرا مليل آهن. انھن ذخيرن جي کوٽائي لاءِ 2.1 بلين ڊالرن جي لاڳت سان چين سرمائيداري ڪري سوين ميگا واٽ بجلي پيدا ڪرڻ جو پلانٽ لڳائي ھڪ طرف ٻه ھزار ايڪڙن کان مٿي ايراضيءَ تي ڊيم ٺاهي کاڻ مان نڪتل کارو (زھريلو) پاڻي نيڪال ڪيو وڃي ٿو، جيڪو ماحولياتي ءَ جو سبب ھئڻ سان گـڏ ڪيترن ئي ڳوٺن جي آباديءَ کي متاثر ڪري رهيو آهي، جنھن جي نتيجي طور لڏپلاڻ، مال جي چراگاهن جو ختم ٿيڻ، کوھ جو پاڻي ڪڙو ٿيڻ سميت ڪيترائي مسئلا پيدا ڪري ٿو. انھيءَ ساڳئي نموني سان عالمي برادريءَ تي پڻ ملڪن اندر پاور پلانٽس، نجي ڪمپنيون، پيٽروليم مائننگ، بجلي گھرن سميت سيڙپڪاري جا کوڙ نمونا آڻي دنيا جي ساري گولي کي خطرناڪ زھريلي گئسن حوالي ڪيو ويو آھي. ھر سال اها تباهي ٻوڏن، گرمي جي پد ۾ واڌاري ۽ زرعي بحرانن جي صورت ۾ اچي ٿي. ھيءَ صورتحال نه صرف معيشت کي نقصان پھچائي ٿـي، پر انساني صحت، خوراڪ جي تحفظ ۽ روزاني جي زندگيءَ کي به خطري ۾ وجھي سگھي ٿي. اصل ۾ ماحولياتي تبديلي جو وڏو سبب خود انساني سرگرميون آھن، جنھن جي نتيجي ۾ فضا زھر آلود ٿي چڪي آهي.

ھاڻي ماحولياتي تبديلي ۽ گلوبل وارمنگ جي ڪري گرمي پد وڌڻ سان انسانن سان گڏوگڏ جانورن ۽ ٻُوٽن تي  به اثر ظاهر ٿي رهيا آهن، جنھن ۾ پُوک جي موسم متاثر ٿئي ٿـي. خشڪ سالي يا گھڻي برسات جي دٻاءُ سان ٻوٽن جي واڌ ۽ پيداوار متاثر ٿين ٿا. جڏھن ته CO2 ٻوٽن جي واڌ ويجهه لاءِ ضروري آهي، گھڻي سطح تي ٻوٽن جي تبديلين جو سبب بڻجي سگھجي ٿو.

هن وقت تائين عالمي سطح تي جيڪي به سرمائيدار ملڪن وچ ۾ ٺاھ ٿيا آهن جن ۾ Kyoto protocol، 2015 ۾ پئرس معاهدي سميت جيڪي به قانون جُڙيا، گڏجاڻيون ڪوٺايون ويون، معاهدا ٿيا اھـي سڀ حڪمت عمليون استحصال جي شڪار ڪري پنھنجو پنھنجو دشمناڻو رويو رکندا اچن. جيڪي ملڪ ماحول ۾ گھڻي ڀاڱي گدلاڻ پکيڙيندڙ گئسون خارج ڪن ٿا اھـي ھميشه ٻن راين تـي قائم رھيا آھن ته اسان جـون نجي ڪمپنيون پرافٽ جي بازار ۾ اڳيان رھن ۽ ملڪ جي معيشت کي مضبوط ڪرڻ سان گـڏ مزاحمت (جنگ) جو چئمپين ٿيڻ لازمي آهي. ترقي جي ڊوڙ ۾ سوشلسٽ ۽ ڪيپيٽلسٽ آمھون سامھون رھيا آھن. سوويت يونين جي ٽٽڻ کانپوءِ سرد جنگ دوران ئي ماحولياتي تبديلي اثرانداز ٿيندي. معاشي جياپي ۽ جھنگلي جانورن جي تباھڪارين جو سلسلو شروع ٿيو، جيڪو هاڻي نيو ڪليئر دور ۾ شامل آھي. ٻئي پاسي سموري تبديل ٿيندڙ وايو منڊل جا انساني آباديءَ جي نفسيات تي پُڻ اثر پون ٿا، جنھن سان خودڪشيون، بُک بدحالي، خراب حڪمراني، ڪرپشن، پنھنجا نوازي، جبر ڏاڍ سميت بنيادي سهولتن جي اڻ هوند ان سموري صورتحال سان جُڙيل آهي. حڪومتن ۽ عالمي ادارن کي سخت فيصلا ڪرڻا پوندا، اسان پنھنجي اجتماعي سوچ ذريعي ماحولياتي بچاءُ لاءِ ڪوشش، انساني عزت ۽ وقار، ماڻھو جو قدر، سماجي ڀلائيءَ جا پروگرام، بنيادي ضرورتن، تعليم، صحت، روزگار ۽ سلامتي جا پروگرام شامل ڪري پنھنجي ڌرتي ۽ فطرت جي وجود کي بچائي سگھون ٿا، جنھن سان اسان جو وجود به برقرار رھي سگھي ٿو. ان لاءِ اسان کي هن ڌرتيءَ کـي وينٽيليٽر تي پھچائڻ کان ڪنارا ڪشي اختيار ڪرڻي پوندي. اسان تـي اھو فرض آهي ته پنھنجي ڌرتي ۽ ماحول کي صاف رکندي ايندڙ نسلن کي مختلف بيمارين کان بچايون ۽ ساھ کڻڻ لاءِ صاف ۽ سٿري آبهوا کي يقيني بڻايون. ھر فرد پنھنجو ڪردار ادا ڪري وڻ پوکڻ کان وٺـي پاڻي جي بچاءُ تائين، ٻيلن جي ڪٽائي جي روڪٿام کان وٺي نالين ۽ گھٽين ۾ گندگيءَ پکيڙڻ بند ڪري، صاف ۽ تازي توانائي استعمال ڪري. ڇو ته ننڍڙا قدم وڏي تبديلي آڻيندا آهن، جنهن سان ايندڙ نسلن کي محفوظ ڌرتي ملي سگھندي.