ڦٽاڪن ۽ آتشبازي سان نقصانن جا امڪان ان خلاف قانون موجود آهن

اسان ڪنھن به مذھب جي ريتن رسمن يا تھوارن جي موقعي تي سرگرمين جا يا انھن جي خوشين جا مخالف نه آھيون، بلڪِه انھن جي سمورن تھوارن توڙي عبادتگاھن ۽ عبادتن جو احترام ڪريون ٿا، پر ھر سال اُھي ڏياري جي تھوار جي موقعي تي سنڌ جي شھرن ۾ پوليس کي راضي ڪري بارودي ڦٽاڪن وڪڻڻ جي مشروط اجازت وٺي  4  کان 5 ڏينھن تائين شھرن ۾ ڦٽاڪن (پٽاخن) جا ڌماڪا ڪرائي ايئن ڏياريءَ جون خوشيون ملھائيندا اچن، جيڪا رسم ڪجھ سالن ۾ زور وٺي وئي آھي. اڳ ۾ ايئن نه ٿيندو ھو، رڳو ڏيا يا ميڻ بتيون ٻاري روشني ڪري خوشيون ملھايون وينديون هيون، ھاڻ ڦٽاڪا دُکائي گھرن ۾ اڇلايا وڃن ٿا، پرديدار خواتين جي پيرن ۾ اڇلايا وڃن ٿا، ھلندڙ گاڏين جي ھيٺان به اڇلائي تماشا ڪيا ويندا آھن ۽ ايئن ٻين کي نقصانن ۽ تڪليفن ۾ وجھي خوشيون ملھايون وينديون آھن. اھڙو رواج اڳ ڪڏھن به نه ھو. چئن پنجن سالن کان تيزي سان وڌيو آھي ۽ ھر سال وڌندو پيو وڃي. ڦٽاڪن ۽ آتشبازي تي پابندي وارا قانون به لاڳو آھن ڇو ته اھو نقصانڪار بارود آھي. کڻي ايندڙ گاڏين کي ۽ جن دڪانن يا ريڙھن تي رکي انھن کي وڪرو ڪيو وڃي ٿو انھن مان انھن کي به باھيون لڳي سگھن ٿيون. آسپاس جا ٻيا دڪان ۽ گھر به ان کان متاثر ٿي سگھن ٿا. پوءِ به پياري پوليس چند ڏوڪڙن خاطر انھن کي ھلائڻ جي مشروط اجازت ڏئي ڇڏيندي آھي ۽ جن جن کي ان غلط عمل خلاف آواز اٿارڻ کپي، سي 500 رپين جي خرچين تي خوش ٿي خاموش ٿي ويھي رھندا آھن. اچو ته پوليس تي اڳواٽ دٻاءُ وجھون ته ھن سال ڏياري واري عيد تي ڪنھن کي به اھا شھرن ۾ ڦٽاڪن جي وِڪري جي اجازت نه ڏئي. اھو به ته ڏياري جي موقعي تي ڦٽاڪا ڦاڙڻ ڪنھن به حوالي سان ڪوبه مذھبي فرض نه آھي. اھو عمل ھڪ ڏوهه آھي، جنھن سان ماڻھن جو سڪون تباھ ٿئي ٿو، باھيون به لڳي سگھن ٿيون. انھن ڦٽاڪن جي ڌماڪن جي آڙ ۾ ھٿياربند واردتون به ٿي سگھن ٿيون، ڦٽاڪن جي ڌماڪن جي آوازن ۾ خبر نه پوندي ته آواز فائرنگ جا آھن يا ڦٽاڪن جا آھن؟

انھيءَ ۾ ڪوبه شڪ يا وڌاءُ ناھي ته ڏياريءَ جي موقعي تي ھر سال ڦٽاڪن ڦاڙڻ وارن ۾ گھڻائي مسلمان نوجوانن ۽ ٻارن جي ھوندي آھي، بلڪل ايئن جيئن وائين شاپ ھندن لاءِ کوليا ويا آھن، پر گھڻو وائين مسلمان واپرائين ٿا. ھي ڦٽاڪن وارو رواج ختم ٿيڻ گھرجي، ان سان ماڻھن جون ننڊون ڦٽن ٿيون، بيمار ماڻھو تنگ ٿين ٿا، ٻار گھرن ۾ پڙھي يا سمھي نه ٿا سگھن، بازارن ۾ ماڻھو پريشان ٿين ٿا ۽ ان مان باھيون لڳڻ جا نه صرف امڪان آهن، بلڪه اهي ڦٽاڪن واريون فيڪٽريون جتي اهو مواد ٺهي ٿو ۽ جمع ٿئي ٿو، اڪثر حادثن جو شڪار ٿين ٿيون ۽ انهن جي اوسي پاسي جون بلڊنگون به سڙي خاڪ ٿي وڃن ٿيون. سڄي ذميداري پياري پوليس جي آھي جنھن کي لک آبادي واري ڪنھن شھر ۾ 20- 30 واپارين يا ريڙھي وارن کان 3  کان 4 لک ٻڌا مليو وڃن ۽ نتيجي ۾ سڄو شھر 4- کان 5 ڏينھن تائين عذاب ۾ اچيو وڃي.

ڏياري جي موقعي تي خوشيون ملهائڻ جو رواج يقينن صديون پراڻو آھي، جيڪو انڌيري کي ختم ڪري ڏيا ٻاري روشني ڪرڻ سان شروع ٿيو ھو، ڏيئي لفظ مان ئي ڏياري جنم ورتو آھي، جنھن کي اميد ۽ سچ جي فتح جي علامت طور ڏٺو ۽ سمجھيو ويندو آهي. ڏياري ڏيئا ٻارڻ جو ڏينهن هندن جو وڏو تھوار آهي، جيڪو “انڌيري تي فتح” جي علامت به آهي. اهو ڏينهن رام چندر جي راوڻ تي فتح ۽ سيتا ماتا جي واپسيءَ جي ياد ۾ ملهائبو آهي، جنھن تي ماڻهن ڏيئا ٻاري خوشي جو اظهار ڪيو.

ڏياري جي موقعي تي ڦٽاڪا ڦاڙڻ ڌماڪا ڪرڻ جي ريت گھڻي پراڻي ناھي. ڏياري خوشين ۽ روشنين جو تھوار آهي، جيڪو ماڻهن کي گڏ ڪري محبت، ڀائپي، امن ۽ خوشيءَ جو پيغام ڏئي ٿو. ڦٽاڪا ڦاڙڻ خوشيءَ جو اھڙو اظھار آھي جنھن سان ٻين تمام گھڻن کي تڪليفون ۽ نقصان رسن ٿا يا نقصانن جا امڪان وڌن ٿا، ڦٽاڪا ھڪ قسم جي آتشبازي آھي.

پاڪستان ۾ آتشبازي (Fireworks) ۽ بارودي ڦٽاڪا (Explosives Firecrackers) ٺاهڻ، رکڻ، وڪڻڻ يا ڦاڙڻ غير قانوني عمل آهي. Explosives Act, 1884  نالي سان قانون انگريزن جي دور کان لاڳو آهي ۽ اڄ به اھو قانون اثرائتو آھي. ان قانون مطابق ڪوبه شخص اجازت نامي کانسواءِ بارودي مادو (جهڙوڪ: ڦٽاڪا، آتشبازي جو سامان وغيره) تيار، وڪرو يا استعمال نٿو ڪري سگهي. صوبائي حڪومت کانپوءِ ھر ضلعي جي انتظاميا کي اختيار آهي ته اھا آتشبازي ۽ بارودي ڦٽاڪن کي روڪي، بغير ڪنھن لائسنس يا سرڪار جي مجاز اختياري جي باقاعدا اجازت کانسواءِ ڦٽاڪا رکڻ يا استعمال ڪرڻ تي 6 مهينا قيد يا 5 ھزار کان 50 ھزار رپين تائين ڏنڊ يا ٻئي سزائون لڳي سگهن ٿيون.

Pakistan Penal Code 285  ۽ 286 سيڪشنز بارودي مادو استعمال ڪرڻ بابت آهن. جيڪو شخص اهڙو عمل ڪري جنهن سان باھ لڳڻ جو امڪان هجي، ان کي 6 مهينا قيد ۽ ھڪ ھزار رپيا ڏنڊ لڳي سگھن ٿا. Sindh Maintenance of Public Order Ordinance (MPO)، ان قانون تحت ھر ضلعي جو ايس اِي يا ڊي سي خاص ڏينهن (جهڙوڪ ڏياري، شاديون يا مذهبي موقعا) تي امن امان لاءِ آتشبازي ۽ ڦٽاڪن تي پابندي لڳائي سگهن ٿا. جيڪڏهن ڪو ماڻهو ان حڪم جي ڀڃڪڙي ڪري ته ان کي گرفتار ڪري سگھجي ٿو ان کي جيل جي سزا ۽ ڏنڊ لڳي سگھن ٿا. ماحولياتي آلودگي وڌڻ سبب به آتشبازي ۽ ڦٽاڪن تي پابندي لڳائبي آھي، ضلعي انتظاميا يا لائسنس يافته دڪاندار کي آتشبازي جو سامان وڪڻڻ جي اجازت ٿي سگهي ٿي. وڏين عوامي تقريبن، جشنِ آزادي يا ٻين موقعن تي ضلعي انتظاميه جي اجازت ۽ خاص ادارن کي اجازت نامه ملڻ سان اهڙن ڏڻن تي آتشبازي ٿي سگهي ٿي.