ٽيڪنالاجيءَ ذريعي سنڌي ٻوليءَ کي بااختيار بڻائڻ‎

تحرير: عائشه ٻگهيو

سنڌي ٻولي ٽيڪنالاجي انسٽيٽيوٽ، جيڪو ثقافت کاتي، حڪومت سنڌ جي نگرانيءَ هيٺ قائم ڪيو ويو آهي. هڪ انوکو ۽ انقلابي قدم آهي، جنهن جو مقصد سنڌي ٻوليءَ جو تحفظ، واڌارو ۽ ان کي جديد ڊجيٽل اوزارن ذريعي بااختيار بڻائڻ آهي. اڄ جي دور ۾، جتي ڪنهن به ٻوليءَ جي اهميت ان جي ڊجيٽل موجودگيءَ تي دارومدار رکي ٿي، هي ادارو پڪ ڪري ٿو ته سنڌي ٻولي رڳو روايتن تائين محدود نه رهي، پر نئين ايجادن ۾ به پنهنجو ڪردار ادا ڪري. ٻوليءَ جو تحفظ هاڻي صرف دستاويزي صورت تائين محدود ناهي، بلڪه اها قابلِ رسائي، استعمال جي آساني ۽ روزمره جي ڊجيٽل اوزارن سان انضمام تائين آهي. هي ادارو انهن ماڻهن لاءِ اميد جي ڪرڻي وانگر آهي، جيڪي اهڙو مستقبل ڏسڻ چاهين ٿا جتي سنڌي ٻولي جو آواز ڊجيٽل دنيا ۾ ڀرپور ۽ پراعتماد هجي.

اداري جا مقصد:

انسٽيٽيوٽ جو بنيادي مشن سنڌي ٻوليءَ کي ڊجيٽل مکيه ڌارا ۾ آڻڻ آهي. ان جا اهم مقصد هي آهن. سنڌي ٻوليءَ کي ڊجيٽل صورت ۾ محفوظ ڪرڻ، جيئن اها ايندڙ نسلن تائين منتقل ٿي سگهي.

اهڙا ٻوليءَ سان لاڳاپيل اوزار ۽ پليٽفارم تيار ڪرڻ، جيڪي روزمره جي ڊجيٽل دنيا ۾ سنڌي استعمال کي آسان بڻائين.

سنڌي لاءِ خاص طور تي ٽيڪنيڪي ايجادات کي هٿي ڏيڻ.

قومي ۽ بين الاقوامي تعليمي ۽ فني ادارن سان سهڪار وڌائڻ.

نوجوانن کي همٿائڻ ته هو ڊجيٽل دنيا ۾ سنڌي ٻوليءَ کي فخر سان اختيار ڪن.

اداري جا نمايان منصوبا:

سنڌي OCR (Optical Character Recognition)

ڇپيل مواد (جهڙوڪ ڪتاب، رسالا، اخبارون) اسڪين ڪري ڊجيٽل ۽ سرچ ڪرڻ جهڙو متن ۾ تبديل ڪري ٿو.

سنڌي وائيس ريڪگنيشن:

ڳالهايل سنڌيءَ کي پاڻمرادو لکت ۾ تبديل ڪري ٿو.

مثال: وائيس ٽو ٽيڪسٽ اوزار، يا AI  اسسٽنٽ جيڪي سنڌيءَ ۾ ڪم ڪن.

يونيڪوڊ فونٽس جو معيار:

مختلف ڊوائيسن ۽ نظامن تي سنڌي متن جي درست ۽ سٺي نموني ڏيک لاءِ يونيڪوڊ فونٽس تيار ڪرڻ.

مثال: موبائيل ۽ ويب لاءِ صاف، پڙهڻ لائق فونٽ.

سنڌي موبائيل/ويب ڪي بورڊ:

استعمال لاءِ آسان، بائلنگول (سنڌي-انگريزي) ڪي بورڊ، جيڪي صارفين کي ڪنهن به پليٽفارم تي سنڌي لکڻ جي سهولت ڏين.

سنڌي ڊجيٽل ڊڪشنري ۽ لغوي ذخيرو (Corpus)

آن لائين سنڌي-انگريزي لغت، جنهن ۾ معنيٰ، مثال ۽ تلفظ موجود آهن، تحقيق ۽ Natural Language Processing  لاءِ اهم ذخيرو آهن.

سنڌي AI  چيٽ بوٽ:

هڪ نمونياتي چيٽ بوٽ جيڪو سنڌيءَ ۾ سوالن جا جواب ڏئي سگهي ٿو.

مثال: اهڙو مجازي اسسٽنٽ جيڪو سنڌي ثقافت، ٻولي ۽ عام معلومات بابت گفتگو ڪري سگهي.

ڀٽائي پيڊيا: ثقافتي ورثي کي ڊجيٽل ڪرڻ جو منصوبو:

انسٽيٽيوٽ جو هڪ ڏاڍو اهم ۽ ثقافتي طور تي مالامال منصوبو “ڀٽائي پيڊيا” آهي.

اهو هڪ ڊجيٽل انسائيڪلو پيڊيا آهي، جيڪا سنڌ جي عظيم شاعر شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي شاعريءَ، فڪر ۽ فلسفي کي جديد ڊجيٽل دور سان ڳنڍي ٿي.

ڀٽائي پيڊيا جون خاصيتون:

شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي بيتن جا مختلف رسم الخط (سنڌي، رومن، اردو) ۾ نسخا.

ماهرن ۽ فنڪارن جي آواز ۾ آڊيو ريڪارڊنگ

ترجما ۽ تشريح، عالمي سامعين لاءِ

شاگردن ۽ محققن لاءِ آسان ۽ سرچ لائق رسائي

اهو منصوبو نه صرف ادبي خزاني کي محفوظ ڪري ٿو، پر ان کي نئين نسل تائين جديد انداز سان پهچائي ٿو.

منهنجا ذاتي خيال:

منهنجي نظر ۾، هي ادارو رڳو ٽيڪنيڪي ڪوشش ناهي، بلڪه هڪ ثقافتي تحريڪ آهي. ٻولي صرف ڳالهائڻ جو وسيلو نه، پر اها ته سڃاڻ، ورثي ۽ گڏيل سڃاڻپ جي نمائندگي ڪري ٿي. جڏهن اسين پنهنجي ٻولي کي ڊجيٽل بڻايون ٿا، تڏهن اسين پنهنجي شاعري، لوڪ ادب، ۽ دانش کي خاموش ٿيڻ کان بچايون ٿا.

عالمي ٻولين جي حاوي دور ۾، سنڌي جهڙيون ٻوليون پوئتي رهجي وڃن ٿيون پر هي ادارو ثابت ڪري رهيو آهي ته سنڌي جو مستقبل به روشن آهي. OCR ۽ ڀٽائي پيڊيا جهڙا اوزار نسلن کي پاڻ ۾ ڳنڍڻ وارا پل آهن سنڌي ٻوليءَ جو تحفظ صرف دستاويزن تائين محدود نه هئڻ گهرجي، اها هر ڊوائيس، ايپ، ويب سائيٽ ۽ اوزار ۾ موجود هجڻ گهرجي. هي ادارو انهن لاءِ آهي، جيڪي چاهين ٿا ته سنڌي ٻولي ڊجيٽل دنيا ۾ پنهنجي ڌار سڃاڻپ سان موجود هجي.

اوزار موجود آهن، پليٽ فارم تيار آهي، مشن واضح آهي،  هاڻي اسان جي وارِي آهي اچو ته سنڌيءَ ۾ ڳالهايون، لکو، پڙهون ۽ خواب ڏسون.

***