بلاگنئون

آمريڪي ٽيرف جي خلاف جنگ جو آغاز

ٽرمپ ٽيرف سبب آمريڪي ۽ ايشيائي مارڪيٽون لڏي ويون، سرمائيڪارن جا 60 کرب ڊالر ٻڏي ويا، آمريڪي اسٽاڪ مارڪيٽن ۾ 2020ع کانپوءِ بدترين مندي جو رجحان رهيو. آمريڪي ميڊيا موجب ٽيرف جي اعلان کانپوءِ ٻن ڏينهن اندر سرمائيڪارن جي اسٽاڪ مارڪيٽ ۾ لڳل 60 کرب ڊالرن کان وڌيڪ رقم ٻڏي وئي، رڳو اهو ئي نه، پر آمريڪي ٽيرف کانپوءِ کنڊ جي صنعت به يورپي منڊين ڏانهن لاڙو وڌائي ڇڏيو آهي. ٽرمپ ٽيرف جي اعلان کانپوءِ آمريڪي اسٽاڪس ۾ 5 سالن جي بدترين مندي ڏسڻ ۾ آئي، ڊائون جونز ۾ 5 سيڪڙو، ايس اينڊ پي 500 مان 4.6 سيڪڙو ۽ نيسڊڪ ۾ 4.7 سيڪڙو لاٿ ڏسڻ ۾ آئي. لنڊن اسٽاڪ ايڪسچينج ۾ فٽسي هنڊريڊ انڊيڪس ۾ ڪووڊ وبا کانپوءِ رڪارڊ 5 سيڪڙو، جرمني جي اسٽاڪ مارڪيٽ ۾ 4 سيڪڙو ۽ جاپان ۾ 2.8 سيڪڙو ٻاڙائي رهي، جڏهن ته واپاري جنگ جي خدشن سبب تيل جون قيمتون 8 سيڪڙو مان گهٽجي 4 سالن جي گهٽ ترين سطح تي پهچي ويون. آمريڪي سينٽرل بينڪ جي سربراهه جيروم پاويل قيمتن ۾ اضافي ۽ معاشي ترقي جي رفتار ۾ ڪمي کان خبردار ڪري ڇڏيو، صدر ٽرمپ جي اسرار باوجود جيروم پاويل وياج جي شرح ۾ في الحال لاٿ کان انڪار ڪيو.

هوڏانهن برطانوي، آسٽريلوي ۽ اٽلي جي وزيراعظمن به واپاري جنگ کي عالمي واپار لاءِ وڏو خطرو قرار ڏيندي چيو ته معاشي استحڪام لاءِ گڏجي ڪم ڪرڻ تي اتفاق ڪري ورتو. چين ۽ ڪجهه ٻين ملڪن آمريڪي طاقت کي ختم ڪرڻ يا محدود ڪرڻ لاءِ ڪوششون تيز ڪري ڇڏيون آهن. چين مقابلي لاءِ هر ممڪن ڪوشش ڪري رهيو آهي، هاڻي اهو ڪامياب ٿيندو يا نه، اهو مستقبل ۾ ئي معلوم ٿيندو.

هن وقت آمريڪا خلاف هڪ لهر شروع ٿي چڪي آهي، جنهن ۾ آمريڪي برتري کي سخت چئلينج ڪيو پيو وڃي. آمريڪي صدر ڊونلڊ ٽرمپ ٽيرف ۾ غير معمولي واڌ جو اعلان ڪري سڄي دنيا کي پريشان ڪري ڇڏيو آهي. هن وقت اهو اندازو لڳايو پيو وڃي ته ڊونلڊ ٽرمپ جا اهي اعلان آمريڪا کي معاشي طور تي ڪمزور ڪندا، پر آمريڪي صدر ڪيترن ئي مسئلن تي ڪنٽرول حاصل ڪري ورتو آهي. ٽرمپ جو وچ اوڀر جو دورو آمريڪا لاءِ ڪافي فائديمند ثابت ٿي رهيو آهي. عربن طرفان آمريڪا ۾ هڪ وڏي سيڙپڪاري ٿيڻ واري آهي، جيڪا آمريڪي معيشت کي مضبوط ڪندي. عربن کان علاوه ٻين ملڪن سان به سندس ڳالهيون جاري آهن ۽ ڪجهه وقت کانپوءِ نتيجا اچڻ به شروع ٿي ويندا. آمريڪي صدر صرف چين لاءِ ٽيرف نه وڌايا، پر يورپي يونين سميت ڪيترن ئي ملڪن لاءِ ٽيرف وڌائڻ جو اعلان پڻ ڪيو. هن وقت چين آمريڪي طاقت ۽ معيشت خلاف فيصلو ڪندڙ جنگ ڪري رهيو آهي. يورپي يونين شايد آمريڪي معيشت جي خلاف ڪجهه فيصلا به ڪري سگهي ٿي. بظاهر معاشي طور تي، جنگ تيز ٿيندي نظر اچي رهي آهي، پر ٻئي طرف، سرد جنگ جو ماحول آهي. چيني وزيراعظم لي ڪي چيانگ ڏکڻ اوڀر ايشيائي قومن جي تنظيم (آسيان) ۽ خليج تعاون ڪائونسل (جي سي سي) جي ميمبر ملڪن تي زور ڏنو ته اهي گڏجي کليل، ترقياتي تعاون ۽ بين الثقافتي انضمام جي مثال قائم ڪن. چيني وزيراعظم اڱاري تي ملائيشيا جي راڄڌاني ڪوالالمپور ۾ آسيان ۽ خليج تعاون ڪائونسل جي ميمبرن کي خطاب ڪيو، جيڪي سڀئي آمريڪي ٽيرف مسئلن کي حل ڪرڻ لاءِ گڏ ٿيا هئا. ٽرمپ جي ٽيرف اعلان ڪيترن ئي ملڪن لاءِ پريشاني جو سبب بڻيل آهي، جڏهن ته هي اجلاس ان پريشاني کي حل ڪرڻ لاءِ منعقد ڪيو ويو هو. ميڊيا رپورٽن موجب، ملائيشيا جي وزيراعظم انور ابراهيم پڻ آسيان ۽ خليج تعاون ڪائونسل جي گڏيل اجلاس کي خطاب ڪندي چيو ته آسيان ۽ خليج تعاون ڪائونسل جي ميمبرن کي باهمي تعاون وڌائڻ جي ضرورت آهي ته جيئن مستقبل ۾ ترقي جو سفر جاري رهي سگهي. هن وڌيڪ چيو ته مون کي لڳي ٿو ته آسيان ۽ خليج تعاون تنظيم جي وچ ۾ مضبوط لاڳاپن جي ضرورت اڄ کان وڌيڪ ڪڏهن به نه هئي. انور ابراهيم جي تقرير معنيٰ خيز آهي ۽ سندس بيان ته مضبوط لاڳاپن جي تمام گهڻي ضرورت آهي، اها تقرير آمريڪا لاءِ پريشان ڪندڙ ثابت ٿي سگهي ٿي. ڇو ته سڀني جا مضبوط لاڳاپا آمريڪي ٽيرف کي ختم ڪري سگهن ٿا ۽ ان لاءِ عمل جو منصوبو تيار ڪري مسئلو حل ڪري سگهجي ٿو.

هاڻي سوال اهو آهي ته ڇا آسيان يا ڪو ٻيو ملڪ يا تنظيم آمريڪي ٽيرف سان آساني سان مقابلو ڪري سگهندو يا نه؟ ڇو ته آمريڪا سان فوري طور تي مقابلو ڪرڻ ڏکيو آهي، پر ڪجهه وقت کانپوءِ، آمريڪا کي به پريشان ڪري سگهجي ٿو. آمريڪا خلاف گڏيل جدوجهد جاري رکڻ سان، معاشي ڌڪ لڳي سگهي ٿو. آمريڪي معيشت هن وقت ڪمزور نظر نٿي اچي جنهنڪري آمريڪا لاءِ وڌيڪ سرمايو پڻ حاصل ڪيو پيو وڃي، تنهنڪري اهو نٿو چئي سگهجي ته آمريڪا کي فوري طور تي نقصان پهچي سگهي ٿو. آمريڪا جي مضبوطي جو هڪ ٻيو سبب اهو آهي ته بين الاقوامي واپار ڊالر ذريعي ڪيو پيو وڃي. جيستائين ڊالر جي اجاراداري ختم نه ٿيندي، تيستائين آمريڪا کي ڪمزور يا محدود نٿو ڪري سگهجي. برڪس ڪرنسي کي ڊالر جي مقابلي ۾ آڻڻ جي ڪوشش ڪئي پئي وڃي، پر مارڪيٽ ۾ جاءِ ٺاهڻ ۾ ڪجهه وقت لڳندو. ٻيون ڪرنسيون به آمريڪي ڊالر سان مقابلو ڪري رهيون آهن، پر هاڻي ڊالر جي طاقت اڃان تائين پنهنجي جاءِ تي آهي. چين اڃان تائين اها ڪاميابي حاصل نه ڪئي آهي جيڪا غير معمولي چئي سگهجي. چين آمريڪا سميت ٻين طاقتن کي شڪست ڏيڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهي. آمريڪا روس يوڪرين جنگ ۾ پنهنجي برتري واضح ڪئي ۽ يورپي يونين سميت ٻين ملڪن کي به احساس ٿيو ته آمريڪا سان مقابلو ڪرڻ آسان ناهي.

 اهو چوڻ سچ آهي ته مقابلو ڪرڻ آسان ناهي، پر همت ڪري ان سان مقابلو ڪري سگهجي ٿو. جيئن ايران وڏي عرصي کان آمريڪا سان مهاڏو اٽڪايو بيٺو آهي ته پوءِ ٻيا ملڪ ائين ڇو نٿا ڪري سگهن. ماضيءَ ۾ به ڪيتريون ئي سپر پاور تاريخ جو حصو بڻجي چڪيون آهن. ڪيتريون ئي طاقتون جيڪي ناقابل تسخير سمجهيون وينديون هيون هاڻي تاريخ جي صفحن ۾ محفوظ آهن جن ۾ روس جو مثال توهان جي ۽ اسان جي سامهون آهي جيڪو سپر طاقت ته ڇا هاڻي ملڪ ئي نه رهيو آهي، ڇو ته سندس پنهنجون رياستون ئي ٽٽي ويون. بهرحال آمريڪا سان به مقابلو ڪري سگهجي ٿو ۽ مقابلو ڪيو به وڃي پيو. هاڻي آمريڪا شايد ڊگهي عرصي تائين پنهنجي مضبوط پوزيشن برقرار رکي نٿو سگهي، ڇو ته ڪجهه اهڙيون غلطيون ڪيون پيون وڃن جيڪي ڪنهن به طاقت لاءِ پريشان ڪندڙ آهن. آمريڪي صدر جا فيصلا مستقبل ۾ نقصانڪار ثابت ٿي سگهن ٿا.

هن وقت ڪيترائي ملڪ تمام ڪمزور پوزيشن ۾ آهن جيڪي اتحاد لاءِ هٿ پير هڻي رهيا آهن سعودي عرب جو پرڏيهي وزير به ملائيشيا پهچي چڪو آهي ۽ ٻيا ملڪ به اچي رهيا آهن. هاڻي سوال اهو آهي ته ڇا اهي سڀئي ميمبر آمريڪا خلاف ڪابه فيصلي واري سرگرمي شروع ڪري سگهن ٿا؟ سعودي عرب ۽ ٻيا ڪيترائي ملڪ آمريڪا خلاف ڪنهن به سرگرمي ۾ مشڪل سان شامل ٿيندا، پر جيڪڏهن سڀئي آسيان ۽ جي سي سي ميمبر ملڪ اهو فيصلو ڪن ته اهي ڪنهن به صورت ۾ آمريڪا جو مقابلو ڪندا ته پوءِ آمريڪا سخت مصيبت ۾ پئجي ويندو. انهن ڪمزور ملڪن لاءِ جن تي آمريڪي اثر تمام گهڻو آهي، انهن لاءِ آمريڪا جو مقابلو ڪرڻ ڏکيو ٿي ويندو.

جيڪڏهن چين واضح طور تي پنهنجي طاقت ثابت ڪري ٿو ته ڪيترائي ملڪ آساني سان چيني بلاڪ ۾ شامل ٿي ويندا ۽ آمريڪا کي ٽيرف واري جنگ ۾ منهن ڏيڻ جي ڪوشش ڪري سگهن ٿا. شرط اهو آهي ته سڀ ملڪ خلوص سان ان جنگ ۾ حصو وٺن ته آمريڪي ٽيرف جي خلاف جنگ شروع ڪن.