ڊونلڊ ٽرمپ طرفان لڳايل “ٽيرف” ۽  عالمي معيشت تي اثر

تجارتي محصول (ٽيرف) هڪ اهڙو ٽيڪس آهي، جيڪو ڪنهن ملڪ جي حڪومت درآمدي سامان يا خدمتن تي لاڳو ڪري ٿي. ان جو مقصد مقامي صنعتن کي تحفظ فراهم ڪرڻ ۽ درآمدي شين جي قيمت وڌائي قومي معيشت کي مستحڪم ڪرڻ هوندو آهي. دنيا ۾ ٽيرف جا ٻه اهم قسم مشهور آهن. (1) خاص ٽيرف، جيڪو شين جي مقدار تي لاڳو ٿئي ٿو. (2) ايڊ ويلورم ٽيرف، جيڪو شين جي قيمت جي سيڪڙو طور لاڳو ٿئي ٿو. تاريخي طور آمريڪا هميشه ٽيرف کي هڪ اهم معاشي هٿيار طور استعمال ڪيو آهي. 19هين صدي ۾، حڪومت لاءِ آمدني جو وڏو ذريعو ٽيرف هو. جڏهن ته مقامي صنعتن کي به فائدو ٿيو. مثال طور: 1828ع جو “ٽيرف آف ايبومينيشن” اتر ۽ ڏکڻ آمريڪي رياستن وچ ۾ وڏو تناءُ پيدا ڪرڻ جو سبب بڻيو. بعد ۾ آزاد واپار جي واڌاري سان، ٽيرف جي اهميت گهٽجي وئي، پر صدر ڊونلڊ ٽرمپ هن پاليسي کي ٻيهر زنده ڪيو. ڊونلڊ ٽرمپ جي صدارت (2017-2021) دوران، هن واپاري خساري کي گهٽائڻ، آمريڪي صنعتن کي وڌائڻ ۽ غير منصفاڻين تجارتي پاليسين کي روڪڻ لاءِ ڪيترن ئي ملڪن تي ٽيرف لڳايا.

1. چين جي خلاف ٽيرف:

2018ع ۾ ٽرمپ انتظاميه چين مان 360 بلين ڊالر جي سامان تي ٽيرف لڳايو. هن جو جواز اهو ڏنو ويو ته چين آمريڪي ڪمپنين جي مالي ملڪيت چوري ڪري رهيو آهي ۽ غير منصفاڻي تجارتي پاليسيون اختيار ڪري رهيو آهي. انهن ٽيرفن مان، آمريڪي حڪومت کي 2018-2019ع ۾ 70 بلين ڊالر آمدني ٿي، پر ان سان آمريڪي عوام لاءِ عام شين جي قيمت به وڌي وئي. چين به جواب ۾ آمريڪي زرعي پيداوار، جهڙوڪ سويا بين ۽ ڪڻڪ تي واپار جون پابنديون لڳائي ڇڏيون آمريڪي ڪاروبارين کي هاڻي نيون مارڪيٽون ڳولهڻيون پونديون، جنهن سان عالمي واپاري تعلقات ۾ نوان رخ سامهون آيندا.

2. اسٽيل ۽ ايلومينيم تي عالمي ٽيرف:

ٽرمپ جي حڪومتي پاليسي مطابق، قومي سلامتي کي محفوظ رکڻ لاءِ اسٽيل تي 25 سيڪڙو ۽ ايلومينيم تي 10 سيڪڙو ٽيرف لڳايو ويو. ان پاليسي سان آمريڪي اسٽيل انڊسٽري ۾ 12,000 کان وڌيڪ نوڪريون پيدا ٿيون. تعميراتي ۽ ڪاروباري شعبي ۾ لاڳت وڌي وئي، جنهن جو اثر عام صارفين تي به پيو. ڪئناڊا، يورپي يونين ۽ ٻين اتحادي ملڪن آمريڪا جي هن قدم تي سخت تنقيد ڪئي ۽ جوابي ڪارروايون ڪيون.

ٽيرف جا اثر:

(1) صارفين ۽ ڪاروبار تي اثر: عام شين، جيئن اليڪٽرانڪس، ڪپڙن ۽ گاڏين جون قيمتون وڌي ويون. آمريڪي صارفين کي سراسري طور سالانو 1,000 ڊالر جو اضافي خرچ ڪرڻو پيو. واپارين کي چين بدران متبادل مارڪيٽون ڳولهڻيون پيون، پر ويٽنام ۽ ڀارت جهڙن ملڪن جي پيداوار جي محدود صلاحيت سبب، متبادل ڳولڻ مشڪل بڻجي ويو. (2) آمريڪي آبادگارن ۽ صنعتن تي اثر: آمريڪي آبادگارن، خاص ڪري سويا بين ۽ ڪڻڪ جي واپار ڪندڙن کي وڏو نقصان ٿيو.

2018ع ۾، آمريڪي زراعت کي 12 بلين ڊالر کان وڌيڪ نقصان ٿيو، جنهن لاءِ حڪومت کي آبادگارن کي مالي مدد فراهم ڪرڻي پئي. گاڏين ۽ ٽيڪنالاجي جي صنعت ۾ عالمي سپلائي چين ۾ به وڏو خلل پيو، جنهن سبب ڪيترن ئي آمريڪي ڪمپنين کي نقصان ٿيو.

سياسي ۽ عالمي رد عمل:

(1) يورپي يونين ۽ ٻين ملڪن جا جوابي قدم: يورپي يونين آمريڪي موٽرسائيڪلن، بوربن وِسڪي ۽ ٻين شين تي جوابي ٽيرف لڳايا. چين به آمريڪي تيل ۽ گئس جي برآمد تي حدون لاڳو ڪري ڇڏيون. نتيجي طور، آمريڪا جي عالمي واپاري تعلقات ۾ تڪرار وڌي ويو.

(2) ٽرمپ جي پاليسي جو اثر مثبت يا منفي؟: ڪجهه ماهرن جو خيال آهي ته انهن ٽيرفن سان آمريڪي صنعتن کي عارضي طور فائدو ٿيو، پر ڊگهي مدي ۾ اهي پاليسيون وڌيڪ نقصانڪار ثابت ٿيون. ڪجهه ڪارخانن ۾ نوڪريون وڌي ويون، پر انهن جي لاڳت عام صارفين تي وڌي وئي. ٽيرف سبب آمريڪي واپار جو خسارو گهٽجڻ بدران، 2020ع ۾ وڌيڪ وڌي ويو. آمريڪا جي ڪيترن ئي اتحادي ملڪن سان واپاري لاڳاپا خراب ٿي ويا، جنهن جو اثر مستقبل جي واپار تي پئجي سگهي ٿو. ٽرمپ جي تجارتي پاليسي هڪ متنازع موضوع رهيو آهي. ڪجهه حلقا ان کي آمريڪي معيشت لاءِ فائدي مند قرار ڏين ٿا، جڏهن ته ڪجهه ان کي عالمي واپار لاءِ نقصانڪار سمجهن ٿا.

نئين واپاري ٺاهه  سبب آمريڪا کي نون تجارتي معاهدن ذريعي واپار ۾ استحڪام آڻڻو پوندو.  ٽيرف پاليسي ۾ نرمي: ايندڙ حڪومتون شايد ٽرمپ جي سخت پاليسين کي نرم ڪرڻ لاءِ قدم کڻن. گلوبل سپلائي چين جي بحالي: ڪمپنيون نئين مارڪيٽن تي ڌيان ڏئي سگهن ٿيون ته جيئن ٽيرفز جي اثرن کان بچي سگهن. ٽرمپ جي ٽيرف پاليسيءَ جا مثبت ۽ منفي ٻئي پهلو آهن. هڪ طرف، آمريڪي صنعتن کي عارضي تحفظ مليو، پر ٻئي طرف صارفين تي قيمتن جي واڌ جو بار پيو ۽ عالمي واپاري لاڳاپن تي به دٻاءُ وڌي ويو. مستقبل ۾ آمريڪا کي واپاري پاليسين ۾ احتياط سان قدم کڻڻو پوندو ته جيئن قومي معيشت کي فائدو ملي، پر ساڳئي وقت عالمي واپار جو استحڪام به برقرار رهي.