امن جو نوبيل انعام 2025 ماريه ڪورينا مچاڊو کي ڏنو ويو. سوئيڊن جي رائل سوئيڊش اڪيڊمي آف سائنس جي سربراهه جورجين وائن فرنينڊس نوبيل امن انعام 2025 جو اعلان ڪندي چيو ته امن جو نوبيل انعام وينزويلا جي جمهوريت نواز اڳواڻ ماريه ڪورينا مچاڊو کي ڏنو وڃي ٿو. نارويجن نوبيل ڪميٽي موجب ماريه ڪورينا مچاڊو کي وينزويلا جي عوام جي جمهوري حقن کي هٿي ڏيڻ ۽ آمريت کان جمهوريت جي منصفاڻي، پرامن منتقلي جي جدوجهد تي ڏنو ويو. ياد رهي ته امن جو نوبيل انعام انهيءَ شخص کي ڏنو ويندو آهي، جنهن ملڪن جي وچ ۾ محبتون وڌايون، مستقل فوجون ختم يا گهٽ ڪرڻ ۽ امن کي هٿي ڏيڻ جي لاءِ سڀني کان وڌيڪ بهترين ڪم ڪيو هجي. نوبيل انعام سوئيڊن جي ڪاروباري شخصيت الفريڊ نوبيل جي ياد ۾ ڏنو ويندو آهي، جنهن ڊائنامائٽ (بارود) ايجاد ڪيو. هن پنهنجا سمورا اثاثا اهو انعام ڏيڻ جي لاءِ هڪ فنڊ ۾ جمع ڪرائي ڇڏيا هئا ۽ سال 1901 ۾ پهريون ڀيرو نوبيل انعام ورهايا ويا هئا. آمريڪي صدر ٽرمپ امن نوبيل انعام حاصل ڪرڻ جي خواهش ٿي ڪئي ۽ ٽرمپ دعويٰ ڪئي هئي ته هن 7 جنگيون ختم ڪرايون آهن ۽ هو دنيا ۾ امن لاءِ ڪم ڪري رهيو آهي. انهيءَ ڪري کيس امن جو نوبيل انعام ڏنو وڃي. جنهن کانپوءِ پاڪستان پاڪ ڀارت جنگ روڪرائڻ ۾ آمريڪي صدر جي ڪوششن کي مڃيندي ٽرمپ کي امن جو نوبيل ايوارڊ جو حقدار قرار ڏيندي اڳرائي ڪئي هئي ۽ انهيءَ ڳالهه جو اعلان 20 جون تي ڪيو ويو هو. پاڪستان کانپوءِ اسرائيل، ڪمبوڊيا، آرمينيا ۽ آذربائيجان به صدر ٽرمپ جي لاءِ انهيءَ ايوارڊ جي حمايت ڪئي هئي، پر ان جي باوجود صدر ٽرمپ جو نوبيل انعام حاصل ڪرڻ جو خواب پورو نه ٿي سگهيو. ياد رهي ته آمريڪي صدر ڊونلڊ ٽرمپ، ذاتي طور تي وچ اوڀر ٽيم جي اڳواڻي ڪري رهيو آهي، جنهن ۾ جيرڊ ڪشنر ۽ اسٽيون وائيڪوف شامل آهن، جيڪي نظرياتي امن منصوبي جي پهرين مرحلي کي اڳتي وڌائڻ لاءِ سفارتي ڪوششن ۾ متحرڪ رهيا. قطر، مصر ۽ ترڪي جي فعال ثالثي جي حمايت ۽ سعودي عرب، ايران ۽ پاڪستان جي خاموش حمايت سان هاڻي حماس ۽ اسرائيل جي وچ ۾ هڪ ابتدائي معاهدو حاصل ڪري ورتو آهي. ترڪ اڳواڻ رجب طيب اردگان اصل ۾ ٽرمپ سان ملڻ لاءِ وائٽ هائوس پهتو. ايراني به هڪ قدم پوئتي هٽي ويا آهن. اهي ڳالهين ۾ مصروف آهن. اهو سڀ ڪجهه حماس ۽ اسرائيل جي وچ ۾ امن معاهدي جي پهرين مرحلي ڏانهن کنيل هڪ قدم آهي. تجويز ڪيل پهرين مرحلي جي معاهدي جي رپورٽ موجب ڪيترائي اهم نقطا شامل آهن: هڪ فوري جنگ بندي ۽ اسرائيلي فوجي حملي ۽ غزه جي ناڪا بندي جو خاتمو، اسرائيلي فوجن جو غزه اندر باهمي طور تي ڪنٽرول ٿيل لائين ڏانهن واپسي، انساني راهدارين جو افتتاح ۽ هڪ وڏي پيماني تي قيدين جي تبادلي جو آغاز جنهن ۾ اسرائيلي ۽ فلسطيني قيدي ٻئي شامل آهن. سڀ کان اهم ڳالهه اها آهي ته ان ۾ حماس کي غزه ۾ فلسطينين لاءِ نمائندو ۽ ڳالهين جو اختيار تسليم ڪرڻ شامل آهي. ٽرمپ جي اڳوڻي تجويز ۾ حماس جي غير مسلح ڪرڻ ۽ ورچوئل هٿيار ڦٽا ڪرڻ جو مطالبو ڪيو ويو هو. اهو اسرائيلين لاءِ هڪ اطمينان بخش دستاويز هو ۽ فلسطينين لاءِ هڪ تياري دستاويز هو جن ظالم اسرائيلي فوج جي مزاحمت ڪندي پنهنجي شڪست کي روڪيو. گذريل 48 ڪلاڪن جي شديد سفارتڪاري کانپوءِ لمحي جي منطق ۾ ڪهڙي تبديلي اچي ٿي اها نه رڳو معاهدي جو مادو آهي، پر ان جو سر پڻ آهي. هٿياربند ڪرڻ ۽ آخري حيثيت جي سياست کي مساوات مان ڪڍي ۽ قابل قبول جنگ بندي کي گهٽ ۾ گهٽ فوجي واپسي، انساني رسائي ۽ قيدين جي تبادلي تائين گهٽائڻ سان، هي منصوبو فوري طور تي شهري تحفظ فراهم ڪندو. اهي سيڪيورٽي اپاءُ جيڪي اسرائيل پنهنجي ناجائز قبضي کان وٺي فلسطين جي وجود جي هر پهلوءَ ۾ بي رحمي سان استعمال ڪيا آهن. هي نئون طريقو سياسي حقيقت کي پڻ تسليم ڪري ٿو۔ هي معاهدو اثرائتو ٿي سگهي ٿو، پر حماس کي عملدرآمد لاءِ ڊي فيڪٽو اٿارٽي طور تسليم ڪرڻ سان گڏ، ڪيترن ئي علاقائي اسٽيڪ هولڊرن لاءِ تڪراري آهي، هن مرحلي تي هڪ خرابي کي هڪ ذميوار ڳالهه ٻولهه ۾ تبديل ڪري ٿو. تاهم ٽرمپ جي وائٽ هائوس سان مصروفيت ۽ بعد ۾ ڪيترن ئي مسلمان ۽ عرب اڳواڻن سان ملاقاتن کانپوءِ هن منصوبي تي ٻيهر ڪم ڪيو ويو آهي. ٽرمپ اسرائيلي حڪومت تي دٻاءُ وڌو آهي ته هو حماس کي هڪ ڳالهين واري ڌر طور قبول ڪري، غزه ۾ حماس جي اختيار کي غير واضح طور تي تسليم ڪري. هن معاهدي هٿيارن جي خاتمي ۽ گورننس جهڙن اهم مسئلن کي گرين زون ۾ ڇڏي ڏنو آهي. تنهنڪري شروعاتي طور تي تڪراري دستاويز هاڻي اصل ۾ اميد پيش ڪري ٿو. ان ۾ فلسطينين جي آڏو هٿيار ڦٽا ڪرڻ شامل ناهي. ان جي بدران، اهو هڪ ممڪن طور تي قابل عمل تڪرار جي انتظام جي طريقي ۾ ترقي ڪري رهيو آهي جيڪو قتل عام کي روڪڻ ۽ سياست لاءِ جڳهه پيدا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهي. اڳوڻين تجويزن سان تضاد واضح آهي، جتي پوئين ٽيمپليٽ ترقي جي طلب ڪئي ۽ بعد ۾ رليف پيش ڪيو ۽ موثر طريقي سان سڀ کان مشڪل سوالن کي منظم ڳالهين ۾ وجهي ٿو. اهو واشنگٽن جي تمام گهڻي واقف عرب، حماس ۽ عرب ضمانت ڏيندڙن جي سنجيدگي جو هڪ واضح ۽ قابل اعتماد امتحان فراهم ڪندو. ايران جو خاموش جواب به قابل ذڪر آهي. آمريڪا جي حمايت يافته علاقائي معاهدن جي ماضي جي مخالفت جي برعڪس، تهران اڀرندڙ منصوبي جي حمايت نه ڪئي آهي. ڪجهه علاقائي ذريعا محتاط ايراني حمايت جو به مشورو ڏين ٿا، ان ۾ فلسطيني مصيبتن کي گهٽائڻ جو هڪ ممڪن طريقو ڏسي رهيا آهن. اهو سڀ ڪجهه، جنهن ۾ ايران جي تقريبن خاموش منظوري شامل آهي، تازو وچ اوڀر جي سفارتڪاري ۾ بي مثال آهي. دلچسپ ڳالهه اها آهي ته ٽرمپ جو اوچتو سفارتي ٽئلنٽ سندس شخصيت لاءِ پائيدار آهي. هو جيڪو چاهي ٿو حاصل ڪرڻ لاءِ پرعزم آهي ۽ سندس ٽرانزيڪشنل طبيعت کيس پنهنجي ذاتي ايجنڊا جي پيروي ڪرڻ جي اجازت ڏئي ٿي. هن وقت ٽرمپ، نوبيل انعام کٽڻ واري ڊوڙ هارائي چڪو آهي، ان جو هڪ سبب آمريڪا جي اها ناقص ڪارڪردگي آهي جيڪا ڪيترن ئي ڏهاڪن کان فلسطينين سان ناانصافيون ڪري کين بي گهر ڪري غربت جي ڊگهي تاريخ ارپي آهي. اهو سندس نوبيل انعام لاءِ هڪ چئلينج ۽ هڪ اهم رڪاوٽ هئي.
